Dit is ‘m dan, Daders & slachtoffers, mijn eerste kaart getrokken uit de Spekkoek. kaartenset (die punt achter Spekkoek is een bedenksel van de naamgevers en dus geen tikfout van mij). Deze kaartenset is een bijzonder krachtig hulpmiddel dat gebruikt wordt bij traumaverwerking en coaching in het algemeen. Bijzonder krachtig omdat de afbeeldingen zo vele en diverse beelden en herinneringen oproepen. Elke keer weer zie je een kaart anders en ontdek je nieuwe aspecten, zoals een kameleon van kleur verandert. Nu moet ik bekennen dat ik bij het wordingsproces van de kaartenset een minuscule rol heb gehad en tevens toegeven dat ik bij de illustrator enige genetische bemoeienis heb. Dus wat ik zeg, óók dat ik zo trots ben op het resultaat, kan met een korrel zout genomen worden. Dat mag ik niemand kwalijk nemen.
Daders & slachtoffers. Mijn eerste gedachte bij het zien van de kaart was: wat maak je mij nou, lieve Spekkoek. kaartenset? Want ik voelde er volstrekt geen binding mee, vooral ook omdat ik in een periode zat met om mij heen ernstig zieke, stervende en zelfs overleden mensen. Toen ik ook nog eens, tijdens het strijken, op de radio aan het luisteren was naar het afscheidsprogramma van Jan Donkers, met een muziekkeuze vol weemoed en herinneringen aan overleden muzikanten, dacht ik: nu moet ik toch eens die eerste kaart gaan trekken. Ik verliet terstond de strijkplank, legde de kaarten omgekeerd op de etenstafel en pikte er met gevoel voor drama eentje uit. Natuurlijk verwachtte ik thema’s als De dood, Het lot, Verlies, afscheid & rouw, (Over)leven. Maar het werd iets zo de-plank-misslaand als Daders & slachtoffers. Goed, de kaartenset is natuurlijk niet per se een orakel dat je raadpleegt bij gebeurtenissen in het heden, maar ook een hulpmiddel om het verleden te kunnen lezen.
Na aarzeling lukte het mij om deze kaart enigszins te plaatsen binnen mijn eigen familie. Ik dacht aan die enkele keren dat ik (dader) uitviel naar mijn vader en mijn oudste broer en naar de situaties dat ik het slachtoffer was van pesterijen binnen het gezin en op de werkvloer bij mijn laatste werkgever. Gebeurtenissen die niet mijn leven tekenden (denk ik). Gebeurtenissen waarop ik bij tijd en wijle terugkijk en als bron van inspiratie voor verandering en verbetering aanwend.
Maar als een bom sloeg in de opmerking van mijn vrouw. Zij bracht de kaart zonder diep na te denken meteen in verband met Nederland en die voormalige kolonie, de gordel van smaragd, waarbij het bloed van zowel de daders van het kolonialisme als de slachtoffers daarvan door mij stroomt. Natuurlijk! Het hele kolonialisme en met name de periode van 1942 tot 1949 had, heeft en zal tot in de eeuwigheid mijn belangstelling hebben. Dat ik daar niet zelf aan heb gedacht! Om mij heen slingeren de romans van Tjalie Robinson, Reggie Baay en Dido Michielsen naast boeken over de geschiedenis van Indië (Thom Hoffman, nog te lezen!), de Molukken, het KNIL, de Japanse interneringskampen. Op mijn computer wachten aantekeningen over de zoektocht naar mijn oermoeders op voltooiing. Is er überhaupt iets anders dat mij nog bezighoudt? (Antwoord: ja veel!)
Deze kaart past zo overduidelijk bij mij dat ik de betekenis ervan volledig over het hoofd zag.