Niet altijd wordt mijn groet of glimlach beantwoord door een medemens. Vroeger kon ik daar verontwaardigd over zijn. Nu maak ik mij er steeds minder druk om. Een ieder heeft immers zijn eigen sores. Dat ik zonder piekerans aan het wandelen ben, betekent nog niet dat de ander zorgenvrij is. Wie weet is er sprake van echtelijke ruzie, gezondheidsperikelen of rouw?
Onlangs was ik in Museum Sophiahof bij de première van Marion Bloem, een meisje van 70. Deze documentaire van Saskia Vredeveld heeft als onderwerp de rouwverwerking van Marion Bloem na het overlijden van Ivan Wolffers. Marion en Ivan waren in meerdere opzichten een hecht stel. Want naast geliefden, ouders en grootouders waren zij ook elkaars steunpilaren op creatief terrein. Marion Bloem kennen wij als schrijfster en veelzijdig kunstenares. Maar ook Ivan Wolffers kon schrijven – en hoe – en bovendien ook filosoferen en vervolgens daar weer kristalhelder over schrijven. Bloem en Wolffers waren naast familiemensen dus ook elkaars redacteuren, critici en supporters. Dat alles stopte op 7 oktober 2022 en de vraag was of er voor Marion nog een leven mogelijk was zonder Ivan. Daar ging deze documentaire over en ik was vooral benieuwd naar hoe een filmmaker in zo’n heftige periode zo dicht bij Marion kon komen.
Ik zat dus behoorlijk ‘in mijn hoofd’ toen ik de Sophiazaal betrad. Maar, onnozele die ik was, ik had het programma rond deze première niet goed gelezen. Het doel van de bijeenkomst was namelijk “de wijze waarop de tweede generatie met een achtergrond in voormalig Nederlands-Indië rouwt”. Dus daar zat ik dan, honderd procent met mijn ratio, tussen allemaal mensen die bezig waren met hun eigen rouw. Ik werd me langzaamaan bewust van de wolk verdriet die in de zaal hing. Een gevoel dat werd versterkt door de aanwezigheid van hulpverleners van Stichting Pelita onder leiding van traumatherapeut Jessica Apon.
Hun zorg en behoedzaamheid overrompelden mij, zeker nadat de documentaire afgelopen was en in stilte stierf. Of het allemaal nog goed ging met iedereen? Dat was de vraag die bijna aan een ieder persoonlijk werd gesteld. Met oprechte bezorgdheid, een hand hier en daar op een schouder of een arm. Ook bij mij. Ja, het ging goed met mij (maar daarvoor kwam ik niet). Toch was het alsof, ook door die aanraking, energie uit die zwevende wolk verdriet vrij kwam die de portie aandacht, die zich nog in mijn hoofd bevond, zoetjes in de richting van mijn hart werd geduwd.
Daar was ook de aanwezigheid van Marion Bloem debet aan. Zij was intussen gearriveerd om over haar rouw te vertellen en met het publiek te klessebessen. Voor haar was het bekijken van de documentaire in aanwezigheid van publiek nog iets te veel gevraagd. Maar erover babbelen, dat zou wel lukken. Het werd een gesprek dat vele kanten op ging en waarin bijgeloof, latta (naäpingsdwang) en aanraking voorbij kwamen. Over de kleine stapjes die gezet werden om zich weer tussen de mensen te kunnen bewegen. Zoals de eerste keer wandelen in het bos.
Het maakte mij bewust van als onveilig ervaren situaties. Dat een vrouw, alleen in het bos, een gevoel van onveiligheid kan ervaren wanneer een man haar tegemoet komt. Dat een vriendelijke groet van de ander daarentegen een gevoel van opluchting kan veroorzaken.
Ontmoetingen tijdens wandelingen, daarover had Ivan zijn eigen ideeën. Je moet de mensen altijd groeten, leerde hij Marion. Want als je een lach terug krijgt, geeft dat niet alleen een tevreden gevoel, je verdient er bovendien ook karmapunten mee.
Karma en rouwverwerking. Ik verliet de zaal door de deur waar Jessica Apon stond opgesteld om van een ieder persoonlijk en meelevend afscheid te nemen. De een had sterk behoefte aan een knuffel, bij de ander volstond een handdruk.
Bij het verlaten van de Sophiazaal voelde ik hoe yin en yang hun balans hadden hervonden.