In het boek 'De soldaat achterna' schrijft Carel Erasmus over een geheime opdracht van Erik Hazelhoff Roelfzema. Het betreft Nederlandse betrokkenheid bij de vrijheidsstrijd van de Molukken tegen Indonesië. Het boek is een aanvulling op de documentaire 'Soldaat voor Ambon'.
Erik Hazelhoff Roelfzema was onze beroemdste verzetsheld. Hij won bijna in zijn eentje de oorlog voor Nederland. Daarover schreef hij in zijn boek 'Soldaat van Oranje', dat in 1977 is verfilmd. Minder bekend is zijn inzet na de Tweede Wereldoorlog voor de Molukse zaak, onder aansporing van admiraal Helfrich. In zijn autobiografie 'Op jacht naar het leven' wijdt hij er drie hoofdstukken aan. Het leest als een spionageroman, maar het is allemaal echt gebeurd.
Carel Erasmus raakte gefascineerd door de veelzijdigheid van Erik Hazelhoff Roelfzema, die naast verzetsheld, geheim agent, piloot en adjudant van de koningin ook romanschrijver was. Erasmus wilde een documentaire maken over het leven van Erik Hazelhoff Roelfzema, maar die wens bleek al snel te veelomvattend te zijn. Erasmus is zich toen gaan concentreren op de betrokkenheid van Erik Hazelhoff Roelfzema bij de opstand van de Molukken tegen Indonesië in 1950.
Carel Erasmus en Floris Meinardi reisden in 2007 naar Hawaiï om er Erik Hazelhoff Roelfzema te interviewen. Het bleek het laatste interview te worden van de soldaat van oranje: tien weken later overleed hij in zijn slaap.
Diverse interviews met andere betrokkenen bij de geheime missie op de Molukken vormden mede de basis voor de documentaire 'Soldaat voor Ambon', die aanvankelijk ruim een uur duurde. Dit vond de AVRO na een voorvertoning te veel van het goede: veel te lang en een te slappe concentratieboog voor de zappende televisiekijker. De filmmakers begonnen met pijn in het hart te knippen in het materiaal. Met als resultaat een boeiende documentaire van drie kwartier.
De geheim agent slaagt uiteindelijk in zijn missie: het bemachtigen van fotomateriaal over de aanval van Indonesië op de Molukken. Met gevaar voor eigen leven bracht hij het belastende materiaal naar de Verenigde Staten, waar hij het overhandigde aan Nikijuluw. Die behartigde de belangen van de Molukkers bij de VN. De VN heeft er uiteindelijk niets mee gedaan.
Erik Hazelhoff Roelfzema heeft het er verder bij gelaten. Althans, dat zegt hij. Maar onderzoek van Carel Erasmus toont het tegendeel aan. Hij confronteert Erik Hazelhoff Roelfzema met een citaat uit een rapport dat hij schreef voor de stichting 'Door de eeuwen trouw'. Hazelhoff Roelfzema kon zich er niets van herinneren.
De interviews met de betrokken zijn bijzonder. Een oud-medewerker van de Nederlandse geheime dienst praat over wapensmokkel naar de Molukken. Allan Charack, van de Amerikaanse geheime dienst, praat met veel respect over Erik Hazelhoff Roelfzema en valt bjna stil als hij hoort dat zijn sparing partner uit 1950 is overleden. Bijna onopvallend is dit een emotioneel hoogtepunt van de documentaire.
In de huidige documentaire is veel weggelaten. Er is ook geknipt in uitspraken van de oud-medewerker van de geheime dienst. De materie ligt kennelijk nog steeds gevoelig. Daarom schreef Carel Erasmus als vervolg op de documentaire het boek 'De soldaat achterna'. Hierin kon hij wel kwijt wat in de documentaire niet kon of mocht worden getoond.
Met de documentaire en zijn boek in de koffer reist Erasmus door Nederland. Donderdag 22 april 2010 sprak hij in het Verzetsmuseum Gouda. Zijn lezing trok daar een volle zaal. Een enkele aanwezige kon zich nog goed de gevolgen voor de geest halen van het Indonesisch ingrijpen op de Molukken. Het liet de oud-militair nog steeds niet onberoerd.
Twee Molukse dames bevestigden enigszins het gebeuren. In hun familie gaat het geheime verhaal rond over een hooggeplaatste familielid die banden had met Nederland over geheime wapenleveranties. Binnen de familie werd er besmuikt over gepraat. Het blijkt een stukje geschiedenis te zijn waar nog weinig onderzoek naar is verricht.
Herhaling: zaterdag 24 april 2010, 14.30 uur, Ned.2
[23 april 2010]