Drie knettergekke zusjes op een flatje
Als je Indo bent en in Gouda woont, ga je natuurlijk op 20 december naar de Goudse schouwburg voor de toneelvoorstelling Gouwe Pinda’s. Maar onze onverbiddelijke agenda liet dat helaas niet toe. Dus reisden we, nieuwsgierig gemaakt door de titel en de tamtam over het theaterstuk, eerder al naar een andere stad. We wisten in grote lijnen waar het stuk over ging en waaruit het gezelschap bestond. Hoe het allemaal zou uitpakken was dan nog de vraag Nou, het pakte goed uit! We zagen een voorstelling waarbij we veel hebben kunnen lachen, maar de achtergrond was wel een trieste familiegeschiedenis. Als Indo lach je die besmuikte lach van herkenning maar ook de pijnlijke lach van de plaatsvervangende schaamte, want wat zijn wij eigenlijk gekke mensen.
De voorstelling begint woordenloos met een huiselijk tafereel dat iedereen wel herkent. Twee mensen in een woonkamer, kijkend naar de televisie en tegelijkertijd bezig met andere zaken. Ze zijn ook aan het eten. De kaken malen als jaknikkers in een olieveld. Dat malen gebeurt sierlijk majesteitelijk en grof tegelijk. Het zijn dan ook Indische dames, dat soort vrouwen die de verfijnde motoriek van de Javaanse adel voor een deel in de genen hebben of op zijn minst kennen. Je ziet twee zusters die samen verblijven in een woonkamer en tot elkaar veroordeeld lijken. Als de telefoon rinkelt komt zo plotseling als een onverwachte tropische regenbui zus nummer drie tevoorschijn. Dan pas worden de eerste woorden gesproken. En hoe! Meteen is er leven in de brouwerij en dat komt door deze Titi, die van het trio de meest ondernemende is. Vooropgesteld dat daar niet veel voor nodig is, want Nonni en Son hebben zich allang verzoend met een verwachtingloos leven en lijken zichzelf voor de rest ervan veilig opgeborgen te hebben in de nabijheid van keukenkastjes boordevol boemboes en etenswaar. Zo veilig dat het halen van de leesmap in de hal al een groot avontuur is, laat staan het doen van inkopen in een winkelcentrum. Maar niet voor Titi, zij wil eruit, zij heeft zelfs omgang met een tachtigjarige man die behoorlijk viriel schijnt te zijn.
Wat is er toch aan de hand met deze drie zussen? Dat wordt geleidelijk aan duidelijk en een fotoboek is daarbij een bepalende factor.Maar dat fotoboek is zoek. Of niet. Het album bevat de antwoorden op vele vragen. Wanneer was pappie nu onthoofd? Hoe zat het met die dood van broer? Ben ik geboren in het kamp? Het zijn allemaal vragen over de duistere periode vanaf het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog tot aan het moment dat de familie incompleet naar Nederland verhuisde. Het zijn de vragen die in alle Indische families spelen. Vragen waarop vaak moeizaam een antwoord op wordt gegeven. Want er wordt niet veel verteld door de betrokkenen en als er wat verteld wordt is dat meestal nog om een nieuw rookgordijn te leggen. Nee, die geschiedenis, daar zijn we nog lang niet klaar mee.
Het verhaal is geschreven door Bodil de la Parra (Nonni). Dat is verrassend. Haar eigen familiegeschiedenis wordt immers voor een deel bepaald door Suriname, waar haar vader Pim de la Parra is geboren. Ze is dus niet zelf Indisch, in tegenstelling tot Nadja Hüpscher (Son) en Esther Scheldwacht (Titi), de twee andere actrices. Maar Bodil is heel goed bijgepraat door de anderen waardoor ze een geschiedenis kon schrijven waarin alle Indische mensen zich kunnen herkennen. Het is een goed verhaal geworden dat nog eens goed gespeeld wordt ook. Als Son plotseling in een trance begint over de mannen van Kaya gaat er een siddering door je heen. Dan ervaar je iets van de huiveringwekkende werkelijkheid van je eigen familie toen. Dan besef je ook dat wij Indo’s allemaal dezelfde geschiedenis hebben. Want wie heeft er geen familielid die ‘s nachts de verschrikkingen van de oorlog herbeleeft?
Heel knap is dat deze gemeenschappelijke geschiedenis verbeeld wordt zonder een beroep te doen op gevoelens als zelfmedelijden en sentimentaliteit. Mochten die gevoelens toch opduiken, dan komt het omdat het de geschiedenis is die ze oproept. Gouwe Pinda’s is een boeiend toneelstuk dat aan de hand van drie knettergekke zusters laat zien hoe traumatische ervaringen zich inkapselen in een familie en zo lange tijd ongemerkt het denken en doen van familieleden bepalen. Dit is dan wat ik eruit haal, he. Maar ja, misschien ben ik gewoon een Indo met tunnelvisie.
[16 december 2017]