Ach, wie weet dit nou nog?
Omdat het dit jaar 70 jaar geleden is dat Nederlands-Indië capituleerde is er in museum Bronbeek een tentoonstelling geopend over de korte periode van gevechtshandelingen in de toenmalige Nederlandse kolonie. Mijn vader was in de Tweede Wereldoorlog KNIL-militair, nog maar kort in het leger en meteen al betrokken bij de Ciater-stelling. Daar ergens tussen het militaire vliegveld Kalijati en de stad Bandung moest zijn KMA-jaar, de jongste en tevens laatste lichting van de KMA te Bandung, een strategisch punt verdedigen. Dat is niet gelukt. Na acht dagen gaf Nederlands-Indië zich over aan Japan. Over dat kort stukje krijgsgeschiedenis wilde ik in museum Bronbeek meer te weten zien te komen.
De strijd stelde eigenlijk niet veel voor, althans niet bij de Ciater-stelling. Het was er vooral wachten op de vijand en toen die eenmaal dichtbij was, kwam gelijktijdig uit tegenovergestelde richting het bericht van de overgave. Mijn vader en zijn kameraden pra(at)ten bagatelliserend over hun inbreng, ook al zijn er bij diverse troepenverplaatsingen best een aantal militairen gewond geraakt en zelfs gesneuveld. Nee, hun beproeving kwam vooral na de overgave, toen voor hen de periode van de krijgsgevangenkampen aanbrak.
Museum Bronbeek is dé plek voor een dergelijke expositie. Want het complex herbergt ook het tehuis voor oud-militairen, waaronder veel Indië-veteranen. De sfeer in het prachtige gebouw is die van de voormalige kolonie, met langzaam schuifelende, vaak indische oude mannetjes. Die schuifelende ex-militairen behoren dan nog tot de fitsten, want menigeen verplaatst zich er met een rollator. Je moet dan ook niet vreemd opkijken als je tijdens het lezen van het bijschrift onder een foto ergens achter je geschuifel of het rollen van wielen begeleid door een zware ademhaling hoort. Die geluiden komen van de mannen die zeventig jaar geleden de Nederlandse vlag hebben verdedigd.
Over de Ciater-stelling ben ik niet meer te weten gekomen. Maar wel over een motief van Japan om Nederlands-Indië te bezetten. Dat was olie! Wat men tijdens de Irak-oorlog met ongeloof kon zien (het binnenvallen van de 'vijand' en het in brand steken van olievelden door het verdreven leger) gebeurde ook in Nederlans-Indië. Japan had simpelweg olie nodig. De olie die ze niet meer kregen van de VS, want daar hadden ze toen net ruzie mee en na de aanval op Pearl Harbor zelfs oorlog. Nederlands-Indië was het enige land in Oost-Azië met rijke oliebronnen en het eilandje Tarakan voor de kust van Borneo was voor Japan een voor de hand liggende prooi. Ik had er niet eerder van gehoord, maar er is daar flink wat strijd geleverd. En toen die dreigde verloren te gaan staken 'we' de olievelden gewoon in brand.
Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog werd er op Tarakan weer strijd geleverd, nu om het eilandje terug te winnen van Japan.
Op de expositie in Bronbeek is op een videoscherm een interessant interview te zien met KNIL-militair Maarten de Roode, die op Bronbeek woont en de strijd in Indië heeft meegemaakt. In dit gesprekje van enkele minuten wordt de essentie van oorlog, vrede en herdenken op een boeiende wijze duidelijk gemaakt. Een prachtig hedendaags accent in een historisch overzicht.
[9 mei 2012]